Rieltorun sözlərinə görə, bəzi ərazilərdə kirayə mənzillərə tələbatın artması ilə əlaqədar kirayə qiymətləri 80-150 manat arası bahalaşıb

Yeni dərs ilinin başlanması ərəfəsində kirayə mənzil bazarında canlanma yaranıb. Əmlak ekspertləri artıq Bakının bəzi ərazilərində mövsümlə əlaqədar kirayə qiymətlərində 15-20 faizlik bahalaşmanın müşahidə edildiyini bildirirlər.

Sputnik Azərbaycan-ın apardığı kiçik araşdırma zamanı isə ali məktəblərə qəbul ərəfəsi əksər valideynlərin paytaxtda kirayə ev tapmaqda çətinlik çəkdikləri üzə çıxıb. Rieltor Sarvan Kərimov son günlər onlara müracət edənlərin mütləq əksəriyyətinin tələbə olduğunu söyləyib. O, bildirib ki, ailəli şəxslərə kirayə ev verənlər çox olsa da, tələbə adı gələndə ev sahibləri "daş atıb, başlarını tuturlar": "Ailəli şəxslərə boş kirayə mənzil tapmaq daha asandır. Əsl problem tələbələrə kirayə mənzil tapmaqdadır.

Öncə qeyd edim ki, qiymətlər son 15 gündür ki, xeyli bahalaşıb. Kirayə mənzil axtaran tələbələrin çoxu metro stansiyalara yaxın ərazilərdən ev istəyirlər. Metro yaxınlıqlarında isə boş kirayə mənzil tapmaq müşkül məsələdir. Boş olanların qiyməti isə tələbələrin cibinə uyğun deyil.

Bu gün ən bahalı kirayə mənzillər şəhərin mərkəzində və metro yaxınlığında olan mənzillərdir. Problemin digər tərəfi isə tələbələrə ev vermək istəyənlərin az olmasıdır. Tələbə qızlara ev tapa bilsək də, oğlan tələbələri heç bir kirayənişin götürmək istəmir. Ona görə də hələ elə valideynlər var ki, övladlarına kirayə mənzil tapa bilməyiblər".

S. Kərimov deyir ki, bu gün "Xətai" metro stansiyasının yaxınlığında kirayə mənzillərin qiyməti 450-550 manat arasıdır. Paytaxtın Yasamal rayonu ərazisində qiymətlər 650-1000, Nərimanov rayonunda 600, Nizami rayonunda 450, Binəqədi rayonunda 400, "Sahil" metro stansiyası ətrafında isə 1500 manatdan başlayır.

Həmsöhbətimiz bildirir ki, hazırda qismən ucuz kirayə mənzillər Bakıətrafı qəsəbələrdədir. Rieltorun sözlərinə görə, bəzi ərazilərdə kirayə mənzillərə tələbatın artması ilə əlaqədar kirayə qiymətləri 80-150 manat arası bahalaşıb.

O, kirayə mənzil bazarında qiymət artımının yeni tikililərdəki mənzillərin kirayə verilməsi ilə də əlaqəli olduğunu söylədi. S. Kərimov deyir ki, bir neçə il öncə yeni tikililərdə kirayə mənzillərin payı çox az idi. Paytaxtda köhnə tikililər söküldükcə, yeni yaşayış binalarının kirayə mənzil bazarında payı artır. Bu isə qiymətlərə təsirsiz ötüşmür: "Köhnə binalarda kirayə mənzillər daha ucuz idi. Yeni tikililərdə kommunal xidmət haqları baha olduğundan, bu mənzilin kirayə qiymətinə təsir edir".

Mənzil bazarı üzrə ekspert Ramil Osmanlı isə kirayə mənzil bazarında qiymət artımının hər il tədris ili ərəfəsi qeydə alındığını söyləyir. Onun sözlərinə görə, bu hər il üçün xarakterik məsələdir: "Bu il də eyni vəziyyət müşahidə olunur. Çünki avqustun ikinci ongünlüyündə tələbələrin hansı ali məktəbə qəbul olduğu müəyyənləşir. Hər il analoji vəziyyətin müşahidə olunması tələbə yataqxanaları probleminin həll olunmadığını ortaya çıxardır".

R. Osmanlı deyir ki, paytaxtda kirayə mənzil qıtlığının və qiymətlərdə artımın əsas səbəbi köhnə yaşayış binalarının şəhərsalma tədbirləri ilə əlaqədar sökülməsidir. Həmsöhbətimiz bildirir ki, köhnə tikililər kirayə mənzil bazarında təklif portfelinin əsasını təşkil edir: "İlbəil kirayə mənzil bazarında təklif azalır. Bu köhnə tikililərin sökülməsi ilə əlaqədardır. Eyni zamanda son iki ildə müşahidə olunan tendensiyalar ondan ibarətdir ki, söküntü işləri ilə əlaqədar kirayə mənzil bazarında ev qıtlığı yaranıb. Üstəlik, tələbələr dərs ilini başa vurduqdan sonra mənzili boşaltmırlar. Onlar aylıq kirayə haqqını ödəyərək mənzili boş saxlayırlar. Bu da yeni gələn tələbələr üçün kirayə mənzil qıtlığına səbəb olur".

Təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov isə deyir ki,  kirayə mənzil bazarında qiymət artımının bir səbəbi də ali məktəblərə qəbul olunan abituriyentlərin sayının ilbəil artmasıdır:

"Qəbul planı 2017-ci illə müqayisədə 5.37 faiz artırılıb. 2018/2019-cu tədris ili üçün respublikanın ali təhsil müəssisələrinə qəbul üçün 45159 yer ayrılıb. Bu il ali təhsil müəssisələrinə qəbul planı 2018-ci illə müqayisədə daha çox idi. Ümumilikdə 2807 yer və ya 6.22% artım var idi. Dövlət sifarişi üzrə isə plan yerlərinin sayı kəskin artırılıb. 47966 plan yerindən 20189 yer dövlət sifarişli idi və ötən illə müqayisədə bu, 7985 yer və ya 65,43% artım deməkdir. Təbii ki, bu da kirayə mənzil bazarına tələbatı artırır".

Kirayə mənzil bazarında qiymətlər "ceyranın belində" olsa da, evlərini kirayə verən əmlak sahiblərinin heç də hamısı vergi ödəyicisi kimi qeydiyyata durmayıblar. Vergilər Nazirliyindən Sputnik Azərbaycan-a verilən məlumatda bildirilir ki, əmlak icarəsindən əldə edilən gəlir fiziki şəxsin qeyri-sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə olunan gəliri hesab edilir: "Fiziki şəxsə icarə haqqını ödəyən şəxs vergi ödəyicisi kimi qeydiyyatda olduğu halda ödəmə mənbəyindən 14 faiz məbləğində vergi tutmalı və bu barədə vergi orqanına rüb başa çatdıqdan sonra növbəti ayın 20-dən gec olmayaraq hesabat təqdim etməlidir. İcarə haqqını ödəyən şəxs vergi ödəyicisi kimi qeydiyyatda olmadığı halda, əmlakın sahibi vergi orqanında qeydiyyata durmalı, əldə etdiyi gəlirdən illik 14 faiz həcmində gəlir vergisi ödəməli və vergi orqanına "Gəlir vergisi bəyannaməsi" təqdim etməlidir.

Bu məqam Vergi Məcəlləsinin 99.3-cü maddəsində əksini tapıb. Məcəllənin 124-cü maddəsində isə göstərilib ki, daşınan və daşınmaz əmlak üçün icarə haqqından, həmçinin rezidentin və ya qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyinin ödədiyi və ya onun adından ödənilən royaltidən gəlir bu Məcəllənin 13.2.16-cı maddəsinə uyğun olaraq Azərbaycan mənbəyindən əldə edilmişdirsə, ödəmə mənbəyində 14 faiz dərəcə ilə vergi tutulur. İcarə haqqı və royaltidən gəlir əldə edən fiziki şəxslərdən Vergi Məcəlləsinin 124.1-ci maddəsinə uyğun olaraq vergi tutulmuşdursa və ya onun tərəfindən ödənilmişdirsə, həmin gəlirlərdən bir daha vergi tutulmur. Vergi Məcəlləsinin 124.4-cü maddəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikasında daşınmaz əmlakın (sahibkarlıq fəaliyyəti məqsədləri üçün istifadə olunmayan yaşayış fondu istisna edilməklə) vergitutma məqsədləri üçün aylıq icarə haqqının məbləği bu Məcəllənin 14-cü maddəsinə uyğun olaraq, bazar qiyməti nəzərə alınmaqla müəyyən edilir".