
V məqalə (IV məqalə)
Abbas Vasim Osmanlı İmperiyası dövründə XVII əsrdə yetişən həkim, xəttat və astronomiya alimlərindəndir. "Donqar Vasim" və "Dərviş Abbas Təbib" adları ilə də tanınan Abbas Vasimin tam dəqiq olmasa da, 1689-cu ildə Bursada dünyaya gəldiyi bildirilir. 1720-ci illərinə qədərki gənclik dövründə özü kimi dövrünün tanınmış həkimlərindən olan Bursa Əli Munşi və Ömər Şifaidən tibb, Yunanıstanın Yanya şəhərindən olan Əsəddən fəlsəfə dərsləri alıb.
Digər tərəfdən isə İstanbulda yaşayan Qərb həkimləri ilə münasibət qurub, Latınca və Fransızca öyrənib, hətta İtalyan dilində olan bəzi təbabət mətnlərini türk dilinə tərcümə etdirərək, Avropadakı inkişaflardan da xəbərdar olub. Təhsil məqsədilə Hicaz, Şam və Misirə gedib. Bir çox elmi araşdırmalarla tibb sahəsindəki məlumatlarını artırıb. İstanbula qayıdaraq Sultan Səlim məscidi ətrafında aptek və klinika açıb. İstanbulda 40 il həkimlik edib, insanlara xidmət göstərib.
Abbas Vasimin vərəm haqqında ən son kəşflərə yaxın tədqiqat və araşdırmaları var. Tibbi yaxşı bilmək üçün fizika, mexanika və təcrübi kimyanı bilməyin vacib olduğunu müdafiə edib. Bu barədə "Tibbi cədidi kimyəvi" adlı əsər yazıb.
Öz adını daşıyan vərəm basilini tapdığı üçün 1905-ci ildə Nobel Tibb Mükafatını alan Robert Kox haqqında öyrənmək istəyənlər Qərb mənbələrinə müraciət edəndə belə bir məlumatla qarşılaşırlar: 1843-cü ildə Klausthalda dünyaya gələn Kox, Göttingen Universitetində tibb təhsili alıb, 840-cı ildə "yoluxucu xəstəliklərə canlı mikroorqanizmlərin səbəb olduğu" fikrini ortaya atan Friedrik Qustav Henle başda olmaqla Kasimir-Josef Davaine və Lui Pasteurdan ruhlanaraq tədqiqatlar aparıb.
Yenə həmin mənbələr Henlenin ortaya atdığı bu nəzəriyyəni ilk olaraq 1478-ci ildə dünyaya gəlmiş (yəni İslam alimi Ağşəmsəddinin vəfatından 19 il sonra anadan olub - red.) olan Girolamo Frakastoro tərəfindən ortaya atıldığını yazırlar. Frakastoronu bu barədə elmi izah verən ilk alim kimi qəbul edirlər. Ağşəmsəddinin bu mövzuda yazdıqlarından və Robert Koxdan 150 il əvvəl, "vərəmə ağciyərdə yerləşən bir mikrob səbəb olur", - deyə yazan "Donqar Vasim" ləqəbi ilə tanınmış Vasim Abbas ibn Əbdürrəhman ibn Abdullahdan isə söhbət belə getmir.
Adnan Adıvar, "Osmanlı türklərində elm" adlı əsərində, "Vasim Abbas, dizenteriyanın yoluxucu olduğunu və mikrobunu açıqlamışdı. Bu bağırsaq xəstəliyinin bəzi müalicə üsullarını bildirmişdi. Ağciyərdə yerləşən bir mikrob vasitəsilə vərəmin yarandığını açıqlamışdı", - deyə yazır.
Bildirilir ki, Donqar Vasimin vərəm haqqındakı məlumatlarına XX əsrin əvvəllərinə qədər tibb elmi hər hansı bir əlavə etməyib.
Aqil Mehdi

Azərbaycanda vəzifəli şəxsin cinayət başında yaxalanma görüntüləri - ANBAAN VİDEO
25
İyun
Səudiyyə şahzadəsinin qonaqlığında: 39 vanna otağı olan Los Angelesdəki villa - FOTO
25
İyun
Dövlət qulluğuna qəbulla bağlı müsahibələrdə iştirak üçün qeydiyyat müddəti uzadıldı
25
İyun
Bakı xəstəxanasından: "Rentgenə baxırsan, pasiyentin ağciyərləri, sadəcə, yoxdur" - FOTO
25
İyun- 17-06-2020 12:44 Koronavirusun müalicəsi üçün ən effektiv dərman cəmi 10 manata başa gəlir
- 12-06-2020 16:10 Dünyanın genetik "ağları": Albinos
- 12-06-2020 14:25 Koronavirusun ən çox meyl elədiyi qan qrupu açıqlanıb
- 02-06-2020 09:59 Streslə mübarizə aparmaq üçün 10 təsirli qida
- 19-05-2020 09:10 Koronavirus peyvəndi insanlarda sınaqdan uğurla keçirilib
- 16-03-2020 11:05 TƏBİB yeni təyinatlarla bağlı açıqlama yaydı
- 26-02-2020 14:03 Nazirlik koronavirusdan qorunma yollarını açıqlayıb - VİDEO
- 26-02-2020 10:18 Qoruyucu maskalardan düzgün istifadə qaydaları açıqlandı
- 24-02-2020 17:26 Koronavirusa görə xəstəxanaya yerləşdirilənlərlə bağlı RƏSMİ AÇIQLAMA
- 13-02-2020 15:43 Həkimlər koronavirus vaksinlərini sınaqdan keçirməyə hazırlaşırlar
- 12-02-2020 11:32 Xorultu təhlükəli xəstəliyin əlaməti imiş
- 11-02-2020 17:33 Bu xəstəliklərin müalicəsi üçün Azərbaycana yeni dərmanlar gətirilib
- 10-02-2020 14:35 Türk professordan koronavirus açıqlaması: Bunları yeyin, problem yoxdur
- 07-02-2020 13:15 Rusiyalı alimlər virusları öldürə biləcək maska hazırladılar
- 07-02-2020 12:21 Böyrək, hemodializ xəstələri arasında kişilərin sayı daha çoxdur
- 06-02-2020 17:11 Naməlum səbəblərə görə koronavirus bu şəxslərə yoluxmur
- 06-02-2020 12:55 Qoz suyunun faydları
- 31-01-2020 10:51 Çindən gələn bağlamalarda virus ola bilərmi? - VİRUSULOQ CAVABLANDIRIB
- 29-01-2020 12:41 Azərbaycanda koronavirusla bağlı son vəziyyət açıqlanıb
- 22-01-2020 11:15 Beyin işini yaxşılaşdırmağın sadə yolu açıqlanıb
- 21-01-2020 12:49 Səhiyyə Nazirliyinə və TƏBİB-ə daxil olan tibb müəssisələrinin siyahısı - Əhalinin NƏZƏRİNƏ!
- 17-01-2020 12:54 Süd bioloji qocalmanı yavaşladır
- 16-01-2020 09:52 Səhiyyə Nazirliyi yeni virusla bağlı əhaliyə müraciət edib
- 14-01-2020 09:53 İcbari tibbi sığorta üzrə xidmətlər zərfinə nələr daxildir? - SİYAHI
- 27-12-2019 09:50 Azərbaycanda psixi xəstələrin sayı bir ildə 2000 nəfər artıb